Kolej Wąskotorowa w Rudach

Po dwóch latach od uruchomienia w 1899 r. pierwszego odcinka tutejszej kolei wąskotorowej, tory dotarły do miejscowości Paproć, a w roku kolejnym do Markowic Raciborskich oraz Plani (obecnie Płoni), dzielnicy Raciborza. W sumie w 1903 roku trasa z Gliwic do Raciborza liczyła 51 km. Wąskotorowa kolej obsługiwała odtąd kilka miejscowości, które do tej pory nie posiadały dobrej komunikacji. W 1903 roku kolej ta, będąca wówczas najwygodniejszym środkiem komunikacji na trasie Gliwice – Racibórz, przewiozła blisko 280 tys. pasażerów i 10 tys. ton towarów. Po II wojnie, w latach 50-tych, przewozy pasażerskie nie spadały poniżej miliona osób rocznie. W 1954 r. przewieziono rekordową ilość ponad 1 834 000 pasażerów. W ostatnim roku regularnego ruchu, 1991., z kolei skorzystały już tylko 90 292 osoby.

Kolej w Rudach

Kolej wąskotorowa w Rudach pojawiła się z końcem XIX w. Stacja w Rudach Wielkich, największa na całej linii, zlokalizowana została w połowie drogi i obejmowała m.in. warsztaty naprawcze taboru. Główny budynek posiadał dwa piętra z poddaszem i częściowo wykonany był z muru pruskiego. Mieściło się tu biuro zawiadowcy stacji, nastawnia, poczekalnia oraz schronisko dla drużyn konduktorskich. Dwie obszerne hale stacyjne przeznaczone były dla lokomotyw i wagonów. Obecnie pozostał jedynie odcinek kolei ze Stanicy, przez Rudy do Paproci i stacji Rybnik Stodoły. Pierwotny budynek dworcowy w Rudach nie zachował się (obecnie stoi tu późniejsza budowla), zaś budynki w Stanicy i Paproci zatraciły swój wygląd po zniszczeniach wojennych i nieudolnych odbudowach. Zachował się natomiast budynek lokomotywowni.

Zwiedzanie

Kolej wąskotorowa w Rudach została udostępniona do zwiedzania w 1994 r., a w tutejszym skansenie zgromadzono lokomotywy i wagony. Obiektami opiekowało się pierwotnie stowarzyszenie społeczne, Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej, a od 1 czerwca 2017 roku Gminny Ośrodek Turystyki i Promocji w Rudach. Oprócz zwiedzania skansenu atrakcją jest przejazd kolejką lub drezyną na zachowanym, parokilometrowym odcinku. Na terenie stacji znajduję się także park linowy, miejsce na grilla i ognisko oraz punkt gastronomiczny. Kolej Wąskotorowa w Rudach od 2006 roku znajduje się na śląskim Szlaku Zabytków Techniki.

Kronika szlakowa

111 lat temu w Rudach powstał dworzec stacji Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Jednocześnie oddano do eksploatacji odcinek Gliwice-Rudy. Aczkolwiek pierwsze, a zarazem używane do dziś, odcinki kolei powstały już 157 lat temu. W latach prosperity trasy Górnośląskich Kolei Wąskotorowych miały łączną długość 230 km, a pociągi przewoziły 6 mln ton towarów i 2 mln pasażerów. Jak podają ustne przekazy, wagonem salonowym z 1912 r., obecnie stacjonującym w parowozowni Bytom Karb, podczas swojej wizyty w Bytomiu podróżował cesarz Wilhelm II. Zabytkowe koleje wąskotorowe funkcjonują do dzisiaj - na wycieczkę można się wybrać z Bytomia lub Rud. Lokomotywy, które na co dzień prowadzą pociągi zawierają silniki wytwarzane przez firmę Maybach, tę samą niemiecką markę, która produkuje jedne z najdroższych na świecie samochodów.